Anders vasthouden

Langeveld mag in een rijtje over pedagogen en ontwikkelingspsychologen niet ontbreken. Langeveld benadrukt dat opvoeden tot doel heeft om: een kind steeds meer zelf te laten kunnen, doen en beslissen. Zelfstandige zelfbepaling noemt hij dat. En in die groei naar zelf keuzes kunnen maken, wordt de ‘bemoeienis’ van de ouders en opvoeders steeds minder… tot het moment waarop een kind ‘volwassen’ en mondig is. Dan kan het zelf keuzes maken en ook moreel verantwoordelijk worden gesteld voor die keuzen. Langeveld stelt daarmee het doel van opvoeden meer voor ogen: het bewerken, bereiken van mondigheid en zelfstandigheid. (vrij vertaald).

Er is echter een interessant dilemma, namelijk twee ontwikkelingskrachten die aan het werk zijn in de ‘natuurlijke gang naar volwassenheid’:

• het krijgen of nodig hebben van de hulp van anderen (opvoeders, ontwikkelaars, leraars) en

• het zelfstandig willen of kunnen leren oplossen van problemen.

In het gunstige geval neemt de zelfstandigheid of zelfredzaamheid geleidelijk toe en wordt bereikt. Hierbij ligt de verantwoordelijkheid voor de zelfstandigheid uiteindelijk bij het kind zelf. Maar, elke ouder met een zorgkind weet uit ervaring dat in de weg naar volwassenheid hier menig schoen begint te wringen. Door de ziekte of handicap kan er voor een lange(re) tijd - en op diverse momenten – een (blijvende ) ondersteuningsvraag zijn. Wat te doen wanneer jouw kind helemaal de gevolgen van keuzes niet kan overzien? Wat te doen als je kind daar volkomen anders mee omgaat  en voor zichzelf de vrijheid neemt die het daarop niet aankan? Ervaringen en kennis van zaken kunnen maken dat jij als ouder weet dat dit bijzonder kind die zelfredzaamheid niet zonder een goed ondersteuningsaanbod kan bereiken. Sommige blijven hun leven lang – voor vervulling van basale behoeften – afhankelijk van de kwaliteit van die ondersteuning. Ouders zijn al snel en vaak ook lang betrokken bij allerlei beslissingen.

Daarmee is direct het belang van Langevelds ‘ontdekking’ voor ons thema duidelijk. Immers: wat als een kind op weg naar die zelfredzaamheid meerdere hindernissen of struikelblokken of tekorten heeft? Wanneer en hoe kan je dan Anders Vasthouden. Wat zou dan helpen? Mogelijk is dat een mooie vraag om eens over na te denken en te bespreken.

Opdrachten en vragen
Let de komende drie dagen eens op welke verantwoordelijkheid je kind neemt/heeft/krijgt. En waarin hij/zij ondersteuning nodig heeft. Kijk ook eens op: www.opeigenbenen.nu voor ideeën over verantwoordelijkheid nemen/krijgen.

Noteer jouw observaties, gebruik hiervoor eventueel het opdrachtformulier:

• Verantwoordelijkheid getoond bij

• Ondersteuning nodig bij

Welke verschillen en overeenkomsten zie je bij jouw kind m.b.t. de thema’s die bij opeigenbenen.nl worden aangegeven?

• Verschillen

• Overeenkomsten

Wat is jouw rol in het proces van verantwoordelijkheid nemen/krijgen?

• Verantwoordelijkheid nemen/krijgen van mijn kind

• Mijn rol als ouder in dat proces

Hoe kun je die bespreekbaar maken?

• Mijn rol als ouder

• Hoe bespreekbaar maken?

(Hoe en wanneer) zou je die voorzichtig kunnen overdragen aan een ander?

• Mijn rol als ouder

• Hoe overdragen aan een ander?

Wat is daarvoor nodig?

• Taken die over te dragen zijn

• Daarvoor is nodig

Wieringa is een pedagoog en pionier met veel ervaring in het sterker maken van mensen met een beperking en de begeleiding van hun ouders in het gevecht voor een goed bestaan voor hun kind. Wieringa heeft de persoonlijke toekomstplanning in Nederland geïntroduceerd. Wieringa laat ons zien welke rollen een ouder heeft voor een opgroeiend kind. En onthult hoe die rollen maar blijven voortduren bij een zorgkind. Het gaat grofweg om vier rollen. Ieder met een eigen betekenis en gevolg.

We noemen ze kort:

• verzorger/voeder

• cultuuroverdrager

• woordvoerder/ belangenbehartiger

• anker/supporter

De eerste drie van deze rollen vervul je natuurlijkerwijze voor je kind tot het zelfstandig is en voor een aantal van hen nog wat langer, tot ze uit huis gaan. Dit alles voor zover nodig en dikwijls tijdelijk. Wieringa geeft aan dat ouders van een zorgkind veel langer dan anderen en veel vaker dan anderen ook de verzorgerrol, de woordvoerder en cultuuroverdrager zijn. Terwijl eigenlijk alleen de anker/supportersrol een blijvende is, is de inzet van ouders van zorgkinderen t.o.v. de anderen uit balans. Hebben zij daar voor gekozen? Nee. Hebben ze daar blijvend de mogelijkheden voor? Niet oneindig.

Wieringa houd ons een spiegel voor. Daarin zien we dat ouders van een zorgkind veel langer in rollen blijven die eigenlijk niet meer bij de kalenderleeftijd horen. Hoe complexer de zorg of ondersteuningsvraag hoe vaker dat optreedt. Hoe gezond is dat? Hoe logisch is het dat deze persoon in zoveel gevallen de cultuur, de normen, waarden, de overtuigingen, de adviezen, de verzorging en de stem van zijn opvoeders en verzorgers naleeft of leert?

Opdrachten en vragen

Lees het boekje www.erwinwieringa.nl/Doorgaan.pdf. Het boekje is geschreven voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel (NAH), maar is op heel veel situaties toepasbaar! Kijk eens of je – al of niet samen met je kind – onderwerpen uit het boekje kunt bespreken?

Noteer jouw antwoorden, gebruik hiervoor eventueel het opdrachtformulier:

• Wat kom je tegen?

• Wat steunt?

• Wat wordt duidelijker?

• Waar zijn drempels?

• Bedenk over dit thema drie vragen of stellingen waarmee je in gesprek gaat met iemand die dicht bij jou/jullie staat.

Erikson is als ontwikkelingspsycholoog geïnteresseerd in belangrijke momenten tijdens de ontwikkeling, ook wel transitiemomenten genoemd. Overgangen van de ene in de andere fase van ons leven. Van zuigeling naar dreumes, naar peuter, naar schoolkind, puber, jong volwassene, naar jonge werker naar bewoner, partner, ouder, et cetera. Hij leert ons dat ieder mens in diverse fasen van zijn leven specifieke behoeftes heeft. Door op die fase-gerelateerde vragen en behoeftes een eigen antwoord te vinden, kan de persoonlijke ontwikkeling doorgang hebben. Of gefrustreerd raken.

Zo wil een jong, opgroeiend kind ruimte om te spelen, te experimenteren en wil een jonge man of vrouw een partner. Zo wil een schoolverlater een baan of werk en een derdejaars student een tussenjaar. Zo ontwikkelen samenwonenden partners een kinderwens en heeft die baby vervolgens ongelooflijke trek. Het is daarmee de kunst om rekening te houden met logische, voorspelbare en persoonlijke meer verborgen wensen die de ontwikkeling van een persoon mogelijk maken.

Opdrachten en vragen

Gebruik voor het beantwoorden van de vragen eventueel het opdrachtformulier.

In welke fase zit jouw kind?

Loopt die gelijk met andere kinderen van zijn/haar ontwikkelingsniveau en hoe kun je dat zo goed mogelijk begeleiden? Hoe vind je het om hem/haar daarin te begeleiden? Kijk je vooruit naar de volgende fase - kan dat in jullie situatie – en hoe ga je daarmee om?

• Welke fase?

• Gelijk met anderen?

• Hoe begeleiden?

• Hoe vind je dat?

• Kijk je vooruit?

• Kan dat?

• Hoe ga je daarmee om?

Verschillen of overeenkomsten
Let de komende tijd eens op of jij andere ideeën/manieren hebt om met de opvoeding om te gaan dan je partner. Welke verschillen of overeenkomsten zie je? Bespreek die eens samen.

• Situatie

• Overeenkomst

• Verschil

In gesprek

Bedenk over dit thema drie vragen of stellingen waarmee je in gesprek het thema kunt aansnijden.

De psycholoog en filosoof Nagy (spreek uit nodzj) legt uit dat het opgroeiende kind per definitie voor loyaliteitsconflicten komt te staan. De mening van ouders kan botsen op die van hun leeftijdsgenoten, de juffen/meesters en later hun vrienden of, kennissen. Of daar recht tegenin gaan. Ieder conflict is ee kans voor het opbouwen van eigen identiteit.

De kunst is dan nieuwe keuzes ervaren of te labelen. Hoe sterk of aantrekkelijk de nieuwe overtuigingen ook zijn of lijken, het oude nest wordt niet geheel vergeten. Mensen verwerken, ook als ze niet meer thuis wonen, gewoontes of voorkeuren van hun opvoeders op een of ander manier in hun doen en laten. Mensen willen kennelijk het liefst vroeger niet laten vallen, maar meenemen. Soms tegen wil en dank. Wanneer we daar oog voor hebben en dat echt tot ons door laten dringen, biedt dat veel inzicht in het waarom van gedrag van ons mensen.

In een gunstig geval maakt ‘vroeger’ deel uit van onze huidige identiteit, zonder dat het in de weg staat van het gaan van eigen wegen en het maken van keuzes. In alle andere gevallen worstelt men verder en is men ‘niet klaar’ met het verleden.

Opdrachten en vragen

Gebruik bij het beantwoorden van de vragen eventueel het opdrachtformulier.

• Zijn er vanuit jouw eigen opvoeding gedachten/regels/gedragingen/overtuigingen die je ongewild projecteert/projecteerde op je kind?

• Hoe ga je om met de eigen mening van je kind?

• Let de komende tijd eens op welke patronen/gedachten jij hebt (gehad) die eigenlijk van je (voor)ouders waren.

• Welke veranderingen zie je in de tijd hoe je daarmee omgaat / bent gegaan?

• Bedenk over dit thema drie vragen of stellingen waarmee je in een gesprek met je kind of je partner het thema kunt aansnijden.

Wanneer heb je een goed leven? Als je rijk, gezond, en veilig bent? Jazeker maar.. Schallock  ondervroeg mensen met een beperking/ziekte op dit punt en kwam op basis daarvan met acht domeinen voor kwaliteit van bestaan:

1. Emotioneel welbevinden (veiligheid, spiritualiteit, geluk, vrij zijn van stress, zelfbeeld en tevredenheid)
   

2. Interpersoonlijke relaties (intimiteit, genegenheid, gezin, interacties, vriendschappen en ondersteuning)
   

3. Materieel welbevinden (eigendom, financiële zekerheid, voeding, werk bezittingen, sociaaleconomische status en onderdak)
   

4. Persoonlijke ontplooiing (onderwijs, vaardigheden, persoonlijke vervulling, competentie, zinvolle activiteiten en vooruitgang)
   

5. Lichamelijk welbevinden (gezondheid, voeding, ontspanning, mobiliteit, gezondheidszorg, vrije tijd en ADL‐activiteiten)
   

6. Zelfbepaling​ (autonomie, keuzes, beslissingen, persoonlijke controle, zelf richting kunnen geven en persoonlijke doelen en waarden)
   

7. Sociale inclusie​ (erbij horen) (geaccepteerd worden, status, ondersteuning/support, werkomgeving, integratie en participatie in de samenleving, rollen, bijdragen aan de samenleving)
   

8. Rechten (privacy, stemrecht, toegang, gelijke behandeling, eigendom hebben en rechten en plichten als burger)

Kwaliteit van bestaan:

• Is je leven zoveel mogelijk naar je eigen smaak kunnen inrichten, plannen te kunnen maken en iets kunnen bereiken (regie).

• Is diverse taken en rollen te hebben, erbij horen en waardevolle rollen vervullen (rollen).

• Is betekenisvolle contacten hebben, gezelschap, aanspraak, steun en tijd hebben en gemist worden (relaties).

• neemt toe als mensen rekening houden met je levenservaringen, met je voorkeuren, je overtuigingen en wensen (respect).

• is je kunnen ontwikkelen, kunnen leren, nieuwe inzichten en vaardigheden opdoen die jou tot de mens maken die je bent of worden kan (ontplooiing).

Wanneer in het ene domein een verandering komt, bewegen de andere elementen mee. Het krijgen van een nieuwe rol bijvoorbeeld is hier direct van invloed op. Welke context, inhoud, en acties zijn geschikt om kwaliteit van bestaan van jouw kind te bevorderen? Welke hebben vooral betrekking op ons thema: Anders Vasthouden? Bevorderen van zelfredzaamheid! Kijk hier voor ideeën. Belangenvereniging KansPlus heeft voor mensen met een verstandelijke beperking een handreiking Kwaliteit van Leven geschreven die eigenlijk voor iedereen een meerwaarde kan hebben.

Opdrachten en vragen

Overzie je huidige levenssituatie eens van een afstandje en beantwoord voor jezelf de volgende vragen met betrekking tot Kwaliteit van Bestaan en bespreek deze met je partner en/of kind.

Gebruik bij het beantwoorden van de vragen eventueel het opdrachtformulier.

• Loop je op het gebied van Kwaliteit van Bestaan ergens tegen aan?

• Wat zouden oplossingen zijn voor de problemen/uitdagingen die ervaren worden?

• Wat kun je daarbij zelf doen, eventueel met hulp van het netwerk (vrienden, familie, kennissen)?

• Wat kun je voor anderen betekenen?

• Bedenk over dit thema drie vragen of stellingen waarmee je in gesprek met je partner of je kind het thema kunt aansnijden.

Oplossingsgericht Werken (OW) is er voor mensen die zich niet meer in staat voelen om zelf, of met hulp van mensen in hun omgeving, hun problemen te hanteren. Dat wil zeggen: hun eigen oplossend vermogen schiet tekort. Dit probleem, een tekortschietend eigen vermogen, heeft de volgende kenmerken.

• Verlies aan eigen kracht; iemand acht zichzelf niet meer in staat om zelfstandig of met hulp vanuit zijn directe omgeving de problemen aan te gaan. Hij kan niet meer voldoen aan de eisen en verwachtingen die aan hem gesteld worden.

• Verlies van ‘coping-vaardigheden’; iemand ervaart dat hij kennis en vaardigheden mist om de problemen te hanteren.

• Verlies aan zelfbeschikking; iemand wordt zo bepaald door de problemen dat hij de greep op (een deel van) het leven kwijtraakt.

OW is op een methodische en gestructureerde manier samen vormgeven van oplossingen. Hiervoor is het van belang om via vragen aan je kind te komen tot:

• bepalen wat het probleem is en een andere kijk daarop te ontwikkelen

• bewust worden van interne en externe hulpbronnen

• doelen concreet en in detail formuleren

• hoop en vertrouwen ontwikkelen

• zelfbedachte stappen zetten om de situatie te verbeteren

• zelf bepalen wanneer hij zonder (professionele) hulp verder kan.

Doel
Het hoofddoel van OW is het oplossend vermogen zo te herstellen dat iemand op zijn/haar eigen manier, en samen met mensen uit de sociale context, het probleem kan ombouwen naar een gewenstere situatie. Of zij daarmee algemenere vaardigheden ontwikkelden die hen helpen ook andere problemen het hoofd te bieden, is geen expliciet doel van de OW-hulpverlening.

De subdoelen die hieruit volgen zijn dat de persoon weet wat hij wil; weet hoe hij op eigen manier kan bereiken wat hij wil; hoop heeft dat hij kan bereiken wat hij wil en zelfgekozen stappen onderneemt om te bereiken wat hij wil. Kijk hier ook eens voor meer informatie hierover.

Opdrachten en vragen

Gebruik bij het beantwoorden van de vragen eventueel het opdrachtformulier.

Let de komende drie dagen eens op hoe jij oplossingsgericht hebt gedacht en denkt/handelt. Welke oplossingen en veranderingen zie je / zag je?

Bedenk over dit thema drie vragen of stellingen waarmee je in gesprek met je partner en/of je kind kunt aansnijden.

Thema’s om eens over na te denken

We hebben in een eerder stadium aan meelezers de vraag voorgelegd welke zaken zij vanuit hun ervaring onder de aandacht willen hebben. Dat levert verschillende thema’s op. Zoals:

Aandacht voor:

• Taal
  Communicatie en ondersteuning daarvan in de ontmoetingen met anderen
  

• Zelfredzaamheid, zelfzorg
  Tijdig oefenen en (door)ontwikkelen van bovenstaande en het nu ervan tijdens maaltijden of uitstapjes bijvoorbeeld
  

• Grenzen
  De moeite van het vaststellen van grenzen en de (on)mogelijkheden ervan, gelet op het risico tot overvragen van je kind
  

• Woonwensen
  Uit huis gaan en activeren van zelfredzaamheid in huishouding, koken, en dergelijke en het op tijd beginnen met het voorbereiden hierop
  

• Sociale contacten en netwerken
  En hoe deze op te bouwen

Het waardevolle aan deze thema’s is dat ze direct een aangrijpingspunt kunnen vormen om over na te denken. Het lastige is, dat ze het denken en handelen ook al te snel in één bepaalde richting kunnen sturen en een Zo-doe-ik-dat boek opleveren. En als het nét even niet werkt in jouw situatie. Wat dan?

De kunst is daarom om wel te starten met het denken over een specifiek thema. Maar tegelijk ook ruimte te bieden voor het ontwikkelen van een houding, een manier van kijken naar je eigen rol, naar de verwachtingen voor de toekomst. En je daarin te laten corrigeren of inspireren door anderen.

Behulpzame vragen zijn daarbij:

• Wat betekent Anders Vasthouden voor mij, voor ons, in deze thema’s?

• Wat speelt er, waar loop ik tegen aan?

• Wat zou ik beter vinden? Wat gaat er al best goed?

• Wat zou me ideaal lijken?

• Hoe ver ben ik als ouder op dit moment, als ik dat eens goed bekijk?

• Welke hulpbronnen heb ik mogelijk nog over het hoofd gezien?